3 vwo moduledagen

We hebben allemaal wel eens een fossiel gezien, een stukje leven vastgelegd voor miljoenen jaren. Een kijkje in een ver verleden. Leuk om naar te kijken, maar we hebben er ook iets aan. Het vertelt ons iets over de voorouders van huidig bestaande diersoorten, en dus ook over onze eigen voorouders. Hoe leefden ze, hoe bewogen ze zich voort, wat aten ze? Op veel van deze vragen kan een fossiel, als je er goed naar kijkt, antwoord geven. Het leven verandert, soorten veranderen en sterven uit, evolutie is het sleutelwoord voor alle biologische diversiteit op aarde. Hoe werkt evolutie? Hoe kunnen we evolutie ‘zien’, het proces gaat immers ontzettend langzaam. 

Wist je dat een paard op zijn middelvinger loopt? Tijdens deze dag ga je aan de slag met fossielen en kom je uiteindelijk tot je eigen stamboom voor wat wij nu kennen als ‘het paard’. Leer hoe, maar vooral ook waarom, het paard de veranderingen doorgemaakt heeft die zichtbaar zijn in de overblijfselen van zijn voorouders. 

Op aarde leven waanzinnig veel bacteriën. Als je ze allemaal bij elkaar zou tellen kom je uit op een getal met 30 nullen. Het totale gewicht van alle bacteriën op aarde is groter dan het totale gewicht van alle zoogdieren! Een ruime meerderheid van de bacteriën op aarde is onschadelijk voor de mens en in veel gevallen zelfs nuttig. Maar een klein deel is verantwoordelijk voor een paar vervelende ziekten. De ziekenhuisbacterie is een extra vervelende bacterie. Dit is een bacterie die ongevoelig is voor de meeste geneesmiddelen tegen bacteriën, antibiotica genaamd. 

Als je dit onderwerp kiest, leer je wat er in een ziekenhuis gebeurt als een patiënt besmet raakt met een ziekenhuisbacterie. Je ziet hoe bacteriën worden gekweekt en gaat het resultaat van zo’n test analyseren. Daarna ga je zelf bacteriën onder de microscoop bekijken en eindig je de dag met het zelf ontwerpen van een nieuw, hypothetisch antibioticum. 

Programmeren is een belangrijk onderwerp in de informatica. Iedere applicatie op een computer en app op een telefoon is op de een of andere manier geprogrammeerd. Maar ook pinautomaten, drones, slimme thermostaten, digiborden en auto’s bevatten allemaal software, en zijn dus door iemand geprogrammeerd. 

Programmeren doe je in een programmeertaal. Er zijn veel verschillen tussen die talen, maar er zijn ook veel overeenkomsten. Als je gaat programmeren gebruik je een soort stappenplannen – beschrijvingen van hoe iets gedaan moet worden – om een taak voor elkaar te krijgen. 

Deze U-Talentdag is een korte inleiding in het programmeren, en is dus bedoeld voor leerlingen zonder programmeerervaring. Je gaat zelf aan de slag met programmeren en het maken van slimme stappenplannen om er vervolgens digitale kunst mee te maken.

Let op! Voor deze module moet je een eigen device meenemen.

Wat is de relatie tussen wiskunde en architectuur? Moderne architecten gebruiken wiskundige modellen en computers om te ontwerpen. Maar ook in veel oudere gebouwen vallen wiskundige structuren te ontdekken (al dan niet bewust aangebracht). 

In deze module staan Muqarnas centraal: eeuwenoude bouwstenen van de Perzische en Islamitische bouwkunst. Een wiskundige beschrijving hiervan is ontwikkeld aan de Universiteit Utrecht. De ruimtelijke structuur kan beschreven worden met behulp van een plattegrond en een graaf. Aan de hand van deze beschrijving ga je in deze module zelf een bouwsel van Muqarnas maken.

Op het etiket van het flesje uit de afbeelding staan de volgende ingrediënten vermeld: 

• water
• suiker  
• voedingszuur: citroenzuur 
• zoutzuurteregelaars: E331, E340 en E341 
• conserveermiddelen: E202,E211 en E242 
• natuurlijke aroma’s 
• stabilisatoren: arabische gom en E445 
• kleurstof: E133 
• vitaminen: niacine (B3), pantotheenzuur (B5), B6 en biotine (B8)  

E = door EU goedgekeurde hulpstof 

Klopt deze laatste toevoeging? Kleurstof E-133 is namelijk al in een aantal Europese landen verboden. Is deze sportdrank wel zo gezond als gesuggereerd wordt? 

In deze module maak je kennis met de achtergrond van toevoegingen aan levensmiddelen, leer je nauwkeurig werken op een laboratorium en maak je kennis met een spectrofotometrische bepaling. Een spectrofotometrische bepaling kan gebruikt worden om het gehalte E-133 (briljantblauw) in deze blauwe sportdrank te bepalen. E-133 is een synthetische blauwe kleurstof, inname in grote hoeveelheden kan hyperactiviteit, slapeloosheid, astma en huidreacties veroorzaken. 

Hoor je die ambulance? Kun je aan het geluid horen of de ambulance naar je toe rijdt of van je vandaan? En die ster, beweegt die zich naar ons toe of juist van ons af? Kun je dat zien aan de kleur van het licht? Hoe ontstaat een supersonische schokgolf? En hoe kunnen we met behulp van geluid de snelheid van het bloed in aderen bepalen? 

Antwoord op deze vragen krijg je in deze module over het zogenaamde Dopplereffect. Dit effect werd genoemd naar de natuurkundige Christian Doppler die al in 1842 dit verschijnsel beschreef. In 1845 werd het in Utrecht experimenteel getoetst door Christophorus Buys Ballot. En vandaag de dag vinden we nog steeds nieuwe toepassingen van dit effect.

Kom en ontdek mee: je leert over het Dopplereffect bij licht en geluid én je gaat het zelf meten. Want onderzoeken, dat betekent dingen weten én dingen doen. Je moet kennis verzamelen, maar ook zelf de handen uit de mouwen steken. Tijdens deze moduledag krijg je daarom uitdagingen om bij na te denken en uitdagingen om mee aan de slag te gaan. Door het verleden naar het heden.

Let op: voor deze module moet je zelf een laptop meenemen!

Deze module wordt alleen gegeven op 13 mei en 3 juni. 

Je richt je 1 dag op druk, met name van water en van lucht. Wat is druk eigenlijk? Kookt water altijd bij 100 °C? Is water altijd bevroren bij -5 °C? We wisselen af tussen alledaagse proefjes die heel verrassend zijn en spectaculaire proefjes die eigenlijk heel simpel zijn uit te leggen. 

Je begint met goed waarnemen van verschijnselen met water en lucht en krijgt de theorie daarachter uitgelegd. Vervolgens pas je die theorie toe onder uiteenlopende omstandigheden: je gaat zelf experimenten uitvoeren. Hierbij zul je verrassende verschijnselen tegenkomen zoals een waterimplosie of water dat je aan de kook brengt met een ijsklontje. 

Deze module wordt alleen gegeven op 21 mei en 4 juni.